Η καλλιέργεια των εμβολιασμένων φυτών την τελευταία δεκαετία έχει επεκταθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό. Η εντατική εκμετάλλευση των αγρών υπό κάλυψη ή όχι, είχε ως αποτέλεσμα την μέιωση της καλλιέργειας ποιοτικά αλλά και ποσοτικά. Κύριος λόγος του παραπάνω προβλήματος θεωρείται η ύπαρξη διαφόρων ασθενειών εδάφους (νηματώδεις, διάφορες φυλές φουζάριου, κ. α.). Με δεδομένο ότι το έδαφος δεν μπορεί ποτέ να απολυμανθεί πλήρως αλλά και με τα διάφορα εργαλεία που είχαμε έως τώρα στη διάθεσή μας να εκλείπουν (βλ. Βρωμιούχο μεθύλιο, 1,3 – διχλωροπροπένιο π.χ Condor, DDTOP) έπρεπε να βρεθεί μια ουσιαστική λύση. Κάπου εδώ κάνει την εμφάνισή του ο Εμβολιασμός των κηπευτικών.

Η βασική ιδέα του εμβολιασμού των κηπευτικών είναι ότι εκμεταλλευόμαστε το υπεργειο μέρος του εκάστοτε υβριδίου (το οποίο θα ονομάζουμε εμβόλιο) και το δυνατό ριζικό σύστημα του υποκειμένου. Στην ουσία από δύο ξεχωριστά φυτά δημιουργούμε ένα νέο φυτό με όλα τα πλεονεκτήματα του υβριδίου (παραγωγικότητα, ομοιομορφία, ποιότητα κ.τ.λ.) αλλά και όλα τα πλεονεκτήματα του υποκειμένου (Δυνατό ριζικό σύστημα) ώστε το νέο μας φυτό να μπορεί να ανταπεξέλθει στις εκάστοτε δυσκολες συνθήκες του αγρού.

Είναι γενικά αποδεκτό ότι με τα εμβολιασμένα φυτά:

» Ο παραγωγός μπορεί να έχει περισσότερα στελέχη ανά φυτο, λόγω της ευρωστίας που προσδίδει ένα δυνατό υποκείμενο στο εμβόλιο.

» Το τελικό φυτό είναι πιο εύρωστο και μπορεί να ανταπεξέλθει καλύτερα σε συνθήκες στρες ( υψηλή αλατότητα εδάφους, χαμηλές θερμοκρασίες κ.τ.λ.)

» Η διάρκεια κιαλλιέργειας μπορεί να είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από αυτή που θα είχε ένα φυτό αν δεν ήταν εμβολιασμένο, συνεπώς και η παραγωγή θα είναι και μεγαλύτερη.

» Το βάρος του καρπού διατηρείται στα επίπεδα των χαρακτηριστικών του υβριδίου ακόμα και κατά το τέλος της καλλιέργειας, που σε αντίθετη περίπτωση έιναι σύνηθες το φαινόμενο της μικροκαρπίας.

» Τέλος το βασικότερο έιναι ότι έχουμε παρα πολύ μεγάλη ανοχή σε ασθένεις εδάφους.

Παρ’ όλα αυτά μπορεί να παρατηρηθούν και κάποια μειονεκτήματα. Για παράδειγμα σε ένα εμβολιασμένο φυτό τομάτας η συγκομιδή μπορεί να καθυστερίσει 1-2 εβδομάδες, αν το συγκρίναμε με ένα μη εμβολιασμένο φυτό ή ακόμα και οι καρποί της πρώτης ταξιανθίας να είναι υπερμεγέθεις.

Σαν μειονέκτημα θεωρείται από πολλούς και η τιμή του φυτού... σαν επιβαρύνση του κόστους της καλλιέργειας... Αν όμως το αναλύσουμε λίγο καλύτερα θα δούμε ότι τα πράγματα δεν έιναι έτσι ακριβώς.....

Ας πάρουμε πάλι για παράδειγμα μια καλλιέργεια τομάτας. Μια μέση φύτευση που γίνεται είναι περίπου 1,600 φυτά το στρέμμα με απόσταση 0,5μ μεταξύ τους επί της γραμμής. Όπως προαναφέραμε ένα εμβολιασμένο φυτό λόγω της ζωηρότητας που του προσδίδει το υποκείμενο μπορεί να έχει περισσότερα από ένα στελέχη χωρίς να μειώνεται η παραγωγή του είτε ποιοτικά είτε ποσοτικά. Αν λοιπόν αφήναμε δύο στελέχη και θα θέλαμε να έχουμε την ίδια πυκνότητα φύτευσης όπως το αυτόριζο φυτό θα πρέπει να κάνουμε φύτευση, 1 φυτό με δύο στελέχη κάθε 1 μέτρο. Είναι λογικό λοιπόν ότι θα χρειαζόμασταν τα μισά ακριβώς φυτά (800 φυτά x 2στελέχη/φυτό=1600) ! Δεδομένου ότι ένα εμβολιασμένο φυτό κοστίζει περίπου το διπλάσιο ή και ελάχιστα παραπάνω, στην ουσία το κόστος εγκατάστασης είναι περίπου το ίδιο αφού χρησιμοποιούνται τα μισά φυτά... και μάλιστα με όλα τα πλεονεκτήματα του εμβολιασμού που αναφέρθηκαν.

Οι συνηθέστεροι μέθοδοι εμβολιασμού είναι δύο:

» Εμβολιασμός κατά προσέγγιση

» Αποκεφαλισμός ή πλάγιας τομής.

Η τεχνική του εμβολιασμού κατά προσέγγιση είναι σχετικά εύκολη και έχει τα μεγαλύτερα ποσοστά επιτυχίας φυτών μετά τον εμβολιασμό. Ο λόγος είναι απλός: Η ρίζα του εμβολίου συνεχίζει να υφίσταται και να τροφοδοτεί το εμβόλιο με θρεπτικά συστατικά ακόμα και μετά τον εμβολιασμό μέχρι τη δημιουργία επουλωτικού ιστού (κάλλου), και έπειτα αποκόπτεται. Όπως μπορείτε να παρατηρήσετε και στο σχήμα, η διαδικασία είναι απλή. Όταν εμβόλιο και υποκείμενο είναι πλέον έτοιμα για εμβολιασμό, με μία λεπίδα γίνεται λοξή τομή 200 μοιρών από πάνω προς τα κάτω στο φυτό – υποκείμενο 1,5εκ περίπου, (γλωσσίδα), ενώ η αντίστοιχη τομή στο φυτό – εμβόλιο γίνεται με ανάποδη φορά (προς τα επάνω), με τέτοιο τρόπο ώστε η γλωσσίδα του εμβολίου να εφαρμόζει μέσα σε αυτή του υποκειμένου. Στη συνέχεια στο σημείο επαφής των δύο φυτών ή αλλιώς σημείο εμβολιασμού εφαρμόζουμε ένα πλαστικό μανταλάκι το οποίο χρησιμεύει στο να κρατάει σε επαφή τα δύο φυτά έως ότου δημιουργηθεί ο επουλωτικός ιστός. Το νέο φυτό που έχει πλέον δημιουργηθεί μεταφυτεύεται σε νέα θέση και διατηρείται σε συνθήκες τέτοιες, ώστε να ευνοούν την καλλογένεση. Όταν πια έχει γίνει η συνένωση των αγγείων του υποκειμένου και εμβολίου και η μεταφορά των θρεπτικών στοιχείων είναι εφικτή από το υπέργειο τμήμα του φυτού προς το υπόγειο και το αντίστροφο, τότε αποκόπτουμε το τμήμα του φυτού-εμβολίου κάτω από το σημείο του εμβολιασμού, και το φυτό-υποκείμενο πάνω από το σημείο του εμβολιασμού. Ουσιαστικά, κρατάμε μόνο τα μέρη των φυτών που θέλουμε να εκμεταλλευτούμε! Μειονέκτημα του συγκεκριμένου τύπου εμβολιασμού είναι ότι είναι ιδιαίτερα χρονοβόρος, απαιτεί αρκετά μεγάλη έκταση στο εκάστοτε φυτώριο αλλά βασικότερο είναι ότι στο νέο φυτό που προκύπτει δεν εκμεταλλευόμαστε πλήρως όλα τα αγγεία που μεταφέρουν τα θρεπτικά στοιχεία, αφού μόνο ένα μέρος του στελέχους του υποκειμένου ενώνεται με το αντίστοιχο του εμβολίου. Επίσης κατά τον εμβολιασμό μένουν εκτεθειμένες οι γλωσσίδες των φυτών που σημαίνει ότι μπορεί να είναι ευάλωτο σε παθογόνα! Το βασικό, ωστόσο πλεονέκτημα είναι ότι οι απώλειες κατά τον εμβολιασμό είναι ελάχιστες, και για αυτό τον λόγο είναι και πολύ δημοφιλής στους παραγωγούς οι οποίοι έχουν την δυνατότητα να παράγουν μόνοι τους τα φυτά που χρειάζονται.

Αντίθετα, ο πλέον διαδεδομένος τύπος εμβολιασμού ειδικά στα επαγγελματικά φυτώρια είναι ο εμβολιασμός πλάγιας τομής ή αλλιώς αποκεφαλισμός. Κύριοι λόγοι είναι ότι δίνει την δυνατότητα να αξιοποιηθούν όλα τα αγγεία του υποκειμένου και του εμβολίου αφού έχουμε πλήρη συνένωση των δύο φυτών (όπως θα δούμε και αναλυτικότερα παρακάτω) επομένως παραδίδεται στον παραγωγό ποιοτικότερο και απαλλαγμένο από παθογόνα φυτό αφού δεν υπάρχουν εκτεθειμένες πληγές, είναι γρήγορος στην εφαρμογή του (ένας εξειδικευμένος εργάτης μπορεί να αποδώσει έως και 270 φυτά την ώρα), και δεν απαιτεί ιδιαίτερο χώρο μέσα στο φυτώριο.

εμβολιασμός πλάγιας τομής

Όταν υποκείμενο και εμβόλιο είναι έτοιμα για εμβολιασμό με μία λεπίδα γίνεται λοξή τομή 45 μοιρών στο υποκείμενο συνήθως κάτω από το σημείο των κοτυληδόνων με αποτέλεσμα να αποκόπτεται εντελώς το μέρος του φυτού από εκεί και πάνω. Ακριβώς αντίστοιχη τομή γίνεται και στο εμβόλιο. Τα δυο φυτά έρχονται πλήρως σε επαφή και συγκρατούνται με ένα ειδικά διαμορφωμένο κλιπ σιλικόνης μέχρι την δημιουργία του επουλωτικού ιστού και την πλήρη συνένωση των αγγείων των φυτών. Έπειτα από τον εμβολιασμό τα νέα πλέον φυτά μεταφέρονται σε ειδικούς θαλάμους οι οποίοι είναι πλήρως ελεγχόμενοι όσον αφορά θερμοκρασία, υγρασία, ένταση φωτισμού. Αφού περάσουν το απαραίτητο διάστημα εγκλιματισμού, μεταφέρονται στην τελική τους θέση στο φυτώριο έως ότου είναι έτοιμα για παράδοση και μεταφύτευση στον αγρό.

Παρά το γεγονός ότι ο συγκεκριμένος τύπος εμβολιασμού έχει καταλάβει τη μερίδα του λέοντος, θα πρέπει να τονίσουμε ότι έχει πολλά κρίσιμα στάδια τα οποία, αν δεν αντιμετωπισθούν με συγκεκριμένους τρόπους, μπορούν να προκαλέσουν τεράστιες απώλειες κατά τον εμβολιασμό. Παρά λοιπόν το γεγονός ότι εφαρμόζεται από πολλά φυτώρια, απαιτεί ιδιαίτερη τεχνογνωσία και προσοχή.

Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι ένα εμβολιασμένο φυτό δεν αποτελεί πανάκεια. Λόγω του ότι τις περισσότερες φορές γίνεται λόγος για ανοχές και όχι ανθεκτικότητες όσον αφορά τα διάφορα παθογόνα, δεν πρέπει να εφησυχαζόμαστε.

Ο εμβολιασμός των λαχανικών, εκτός των άλλων, αποτελεί έναν από τους ελάχιστους τρόπους αντιμετώπισης ορισμένων ασθενειών και, κύρια, των αδρομυκώσεων. Τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε εξέλιξη ο εμβολιασμός των κηπευτικών, όπου υποκείμενα ανθεκτικά συνδυάζονται με εμβόλια παραγωγικών ποικιλιών, πετυχαίνοντας έτσι υψηλές αποδόσεις.